Workshops 12 oktober 2021

Workshops ronde 1: 13.30 – 14.15 uur

• Kansen en gevolgen van het nieuwe GLB. Wat verandert er voor u? *
Door: Aard Mulders, Groen Blauwe Architectuur NSP, Ministerie LNV
De plannen voor het nieuwe GLB-NSP bieden de veranderende agrarische sector kansen en ook beperkingen. Het nationaal strategisch plan wordt samen met de sector nader dit jaar nader uitgewerkt en geeft sturing en houvast voor deze veranderende sector. De te maken keuzen worden op dit moment voorgelegd aan de bestuurders en politiek. In deze sessie worden de grootste veranderingen, de kansen en de voorwaarden voor deelname aan u voorgelegd.

• Met stad en platteland de voedselkringloop sluiten*
Door: Corne Kocks (Aeres Hogeschool) met inbreng van:
– Fides Lapidaire (Stichting Rondgan): Broodje poep, interdisciplinaire de voedselkringloop sluiten
– Anne Jansma (Van Hall Larenstein) Strorijke stalmest
– TBA
De toekomst van de landbouw is circulair. Kringlopen worden gesloten, de akkerbouw en veeteelt werken intensief samen. Maar het sluiten van kringlopen gaat niet alleen over productie, maar ook over consumptie. Ofwel hoe sluiten we met elkaar de voedselkringloop? In deze sessie gaan we daar dieper op in en laten we aan de hand van projecten zien wat mogelijkheden zijn.

• Hoe helpt een weerbare bodem je bedrijfsvoering *

Door: Pius Floris (PHC) met inbreng van:
– Anja Kombrink, (HLB BV), Gronings Onderzoek voor een Weerbare Bodem
– Johan Middelkoop (PHC), Fulvine en Humuszuren in Friesland
– Louw Hoekstra – Vitale Friese Bodem

In het huidige landbouwsysteem wordt een geïntegreerde teeltaanpak met alternatieven voor chemische gewasbescherming steeds belangrijker voor een duurzame en economisch rendabele teelt. Aandacht voor een goede bodemkwaliteit met een goede ziekteweerbaarheid speelt hierin een grote rol. Maar hoe doe je dat precies. En wat werkt wel en niet?

• Perceelregistratie in uitvoering – hoe wordt dit geborgd bij RvO?

Door: Wouter Rozendaal Aequator Groen en Ruimte – Carla Overgaauw RvO

In aanloop naar het NSP zijn diverse groepen van boeren aan de slag gegaan met het toetsen van mogelijke maatregelen uit het NSP. In de GLB pilot Sectorale Bouwstenen is nauw samengewerkt met de RvO. In deze sessie wordt de flexibiliteit in jaarlijkse perceelopgave bij de RvO nader toegelicht, staat belonen centraal i.p.v. straffen en krijgt u een doorkijk hoe de perceelsopgave door de boer er in de praktijk uit komt te zien.

• Welke maatregelen verbeteren waterkwaliteit en zijn inpasbaar in het GLB?
Door: Marjan van Dongen – waterschap Hunze en Aas en Jan Roelsma Wetterkip Fryslân
Water is een van de doelen uit het GLB wat meer aandacht en inzet gaat krijgen in het NSP. Hoe bereik je als boer en als waterschap het meest effectief de waterdoelen? Wat zijn de grootste opgaven de komende jaren en is randenbeheer voor iedere boer inpasbaar? En hoe pas je e.e.a. in als boer in de bedrijfsvoering. In deze workshop krijgt u uitleg.

• Toekomstig boeren in de Veenweide
Door: Peter van der Maas (Van Hall Larenstein) met inbreng van:
– Ivan Mettrop (A&W) BetterWetter, naar een beter, gezonder en duurzamer watersysteem in het veenweidegebied
– Bouwe Bakker (DAW) Veenweide programma
– Jasper van Belle (Van Hall Larenstein) Ecosysteemdiensten van natte veenbodems, waardebepaling door waardering
In veenweidegebieden staat op veel plekken het boerenbedrijf, m.n. melkveehouderij, onder druk vanwege de maatschappelijke opgave om broeikasgasemissie en bodemdaling tegen te gaan. Hogere waterpeilen liggen in het verschiet, en gezocht wordt naar manieren om hogere grondwaterstanden hand in hand te laten gaan met rendabel boeren. Wat zijn de consequenties van verandering in waterbeheer? Hoe ziet toekomstig boeren in de veenweiden eruit en welke uitdagingen spelen er? In deze sessie geven drie sprekers hun ideeën en bedenkingen.

•Zorgt een gezonde bodem voor gezonder voedsel?
Door: Lex Moerke (Nij Smellinghe) met inbreng van:
– Arnold van Woerkum (Bodemisch Food) Zonder gezonde bodem geen gezond voedsel
– Anton Nigten (Het Zout der Aarde) Hoe de biologische landbouw de conventionele landbouw kan overstijgen
– Pier Oosterkamp (Ecostyle) Bodembiodiversiteit en humane gezondheid
Gezondheid en vitaliteit van het leven zijn direct gekoppeld aan de bodem. In deze sessie gaan we dieper in op deze relatie. Lex Moerkerke neemt u mee in de manier hoe een keuken anders kan werken binnen gestelde kaders en de positieve invloed van regionale voeding. Een zienswijze vanuit een coöperatieve gedachtegoed met een positief effect op mens en organisatie.

• Verzilting: sluipmoordenaar of gouden kans?
Door: Mindert de Vries (Van Hall Larenstein, Deltares) met inbreng van:
– Jouke Velstra (Acaccia Water) Verdroging en verzilting van landbouwgebieden, meten is weten
– Hendrik Boekhoud (Van Hall Larenstein) Verzilting met precisielandbouw monitoren
– Melissa Onwezen (Provincie Groningen) Dubbele Dijk: op weg naar duurzame productie in een verziltende regio
Verzilting van landbouwgrond is een toenemend probleem in de noordelijke kleischil in Friesland en Groningen, de Wieringermeerpolder in Noord-Holland en de Zeeuwse delta. Ook in verschillende veenweidegebieden is verzilting aan de orde. Alhoewel zeespiegelstijging als primaire oorzaak wordt gezien, zijn de belangrijkste oorzaken van verzilting, een veranderend klimaat, bodemdaling en waterbeheer. In de workshop worden aan de hand van concrete projecten vanuit verschillende invalshoeken door betrokken experts het effect verzilting op bodem, grondwater en productiviteit toegelicht in korte pitches. Tijdens de discussie focussen we op de bruikbaarheid van het gepresenteerde materiaal voor voorkomen van en aanpassen aan verzilting.

Workshopronde 2: 14.30 – 15.15 uur

• Waar moet je als boer minimaal aan voldoen en wat kun je extra doen? *
Door: Aard Mulders ministerie LNV – programmateam NSP
Deelnemen aan GLB premies betekent dat een boer moet voldoen aan verhoogde randvoorwaarden. Om die randvoorwaarden gemakkelijk inpasbaar te maken voor de boer is een uitgebreid verleidingsinstrument ingericht. De ecoregeling, het agrarisch natuurbeheer, de investeringen en samenwerking in de gebieden kansen biedt voor de boer. Welke kansen dat zijn en hoe het gaat werken hoort u in deze workshop.

• Bodemverdichting, hoe komt het en hoe is het te voorkomen?
Door: Everhard van Essen (Aequator Groen & Ruimte) met inbreng van:
– Dirk Johan Feenstra (LTO Noord) Bodemverdichting Noord-Nederland
– Gerben Zijlstra (Cumela) Terranimo, hulpmiddel om het risico op bodemverdichting in te schatten
– Wiebe Harder (Aequator Groen & Ruimte) Checklisten Bodemverdichting
Uit recent onderzoek op landbouwgronden is gebleken dat bodemverdiching op 30 tot 70% voorkomt, afhankelijk van grondsoort en gebruik. De gevolgen zijn evident, minder opbrengst, grotere oogst risico’s, verminderde draagkracht, minder waterbuffering, snellere afvoer van water, minder goede benutting van nutriënten en afnemende waterkwaliteit. Oorzaken worden gauw gezocht in het zwaarder worden van machines en schaalvergroting. In de workshop staan we stil wat er al gebeurt op het vlak van bewustwording over dit onderwerp, welke handvatten er zijn om bodemverdichting te voorkomen en op te lossen en hoe samenwerking tussen loonwerkers en boeren het probleem aangepakt kan

• Regeneratieve landbouw als bedrijfssysteem *
Door: Theo Mulder (Mulder Agro) met inbreng van:
– Ajaan Hijmans (Kairos): Pionieren met regeneratieve landbouwmethoden en Directzaai in Nederland
– Roelf Havinga (Team Ecosys): Voeding en Respect zijn de Sleutels voor Vitaliserende Voeding en Ecologie
– Louwe Hoekstra (Cares4Soil): Gezonde teelten met minder input van chemie
Regeneratief, herstellend boeren is niet terug naar vroeger maar volle kracht vooruit. Oplossingen in de landbouw worden nu vooral gezocht in technische oplossingen. Om klimaatdoelstellingen te halen ligt er een grote oplossing onder onze voeten. Op de klimaatconferentie in Parijs zijn hier afspraken over gemaakt. Landbouwbedrijven kunnen voortrekkers zijn in organische stof opbouw. De boer van de toekomst is een koolstofboer.

• Samenwerking in gebiedsontwikkeling – thema Water.
Door: Meri Loeffen programmamanagement Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) en Wessel Doorn (programmateam NSP /Unie van waterschappen)
De grootste opgave om de doelen uit het NSP te behalen moet regionaal uitgewerkt worden. In de plannen is hierom extra ruimte voor het opzetten van een gebiedsgerichte aanpak, ruimte voor experiment en extra aandacht voor de samenwerking in gebiedscoalities. Vanuit een praktijkvoorbeeld uit het Deltaplan Agrarisch Water (DAW) bieden wij u handvaten voor een succesvolle ondersteuning in de uitvoering.

• Precisielandbouw: ontwikkelingen in techniek met ruimte voor ecologie
Door: Gerard Migchels (Dairy Campus-Delphy) met inbreng van:
– Sanne Graafstra (HLB BV), Precisielandbouw: Inspelen op variatie is de toekomst,
– Herman Krebbers (Dairy Campus-Delphy), Met precisie naar meer biodiversiteit
Inspelen in tijd en ruimte op de variatie van de bodem. De beloften van Precisielandbouw zijn torenhoog. Maar hoe pakt het nu uit in de praktijk? Wat kun je en nu concreet ermee? Wanneer zijn de baten groter dan de kosten?

• Bodembiologie: de onzichtbare productiewaarde *
Door: Eline Keuning (Bioclear Earth) met inbreng van:
– Idske Knigge (Bioclear Earth) Bodemgezondheid in Noord Nederland: de invloed van bodembeheer op de microbiologie
– Frank Woest en Rens de Bruijckere (Van Iperen) De kwaliteit van de bodem. Bepalen en verbeteren aan de hand van de Organische Stof en Bodembeleefgids
– Gerard Korthals (Centrum voor Bodemecologie WUR/NIOO) Aaltjesgemeenschappen in relatie tot duurzaam bodembeheer
In deze workshop nemen we u mee in het dichtbevolkte universum onder onze voeten: ‘Welke rol spelen bodemmicro-organismen in ons ecosysteem? En maken we hier eigenlijk wel slim gebruik van?’

• Bodemadvies: integraal sturen met je bodem
Door: Martien de Haas (Van Hall Larenstein) met inbreng van:
– Lennart Fuchs (WUR) Bodemkwaliteitsplan, voor een integraal bodemadvies
– Daan Verstand (Gouden Gronden/WUR) Trijntje, Bodemverbeterplannen
– Stefanie Bos (LTO Noord) Bodem APK, naar een betere bodem. Van denken naar doen!

In Nederland zijn veel diverse instrumenten voor de akkerbouw en/of melkveehouderij beschikbaar om inzicht te krijgen in duurzaam bodembeheer. Slechts een klein aantal richt zich op de chemische, fysische en biologische bodemaspecten. Deze helpt u om deze instrumenten goed te positioneren en wat de meerwaarde is voor de landbouw.

• Organische stof in de bodem als verdienmodel
Door: Marianne Hoogmoed (Louis Bolk Instituut) met inbreng van:
– Carin Rougoor (CLM Onderzoek en Advies) Stimuleringsmogelijkheden voor vastlegging van bodemkoolstof
– Chris Koopmans (Louis Bolk Instituut) Slim Landgebruik, vastlegging van organische stof in minerale bodems
Organische stof is een cruciaal element voor een goed functionerende bodem en daarmee voor een goede gewasgroei. Het speelt een rol bij de beschikbaarheid van nutriënten en water, bij de vorming van structuur en bij de weerbaarheid van de bodem tegen ziekten en plagen. Een goed beheer van de organische stof is daarom erg belangrijk voor het rendement van je bedrijf. Maar het biedt ook andere (economische) kansen. In deze sessie gaan we dieper in de laatste kennis over organische stof opbouw een stimuleringmogelijkheden.

Workshopronde 3: 15.30 – 16.15 uur

• Verbreding ANLB: extra taken voor klimaat, water en boerenlandvogels. *
Door: Jetze Genee, provincie Fryslân – ANLb en NSP en Auke Postma provincie Drenthe- ANLb en natuurbeheer
Het agrarisch natuur en landschapsbeheer (ANLb) is de afgelopen 6 jaar een stabiel instrument geworden. Voor provincies én voor collectieven. In het NSP wordt het ANLb geoptimaliseerd en volgt een uitbreiding in de doelen Klimaat en Water. Daarnaast is er aandacht voor de boerenlandvogels. In deze sessie wordt u meegenomen in de nieuwe opzet van het ANLb.

• GLB als bouwsteen voor topvoedsel uit een rijk landschap *
Door: Gerda van Eck – AgroAgenda Noord-Nederland
De AgroAgenda Noord-Nederland is een samenwerkingsplatform van primaire landbouw, ketenpartijen, NGO’s, overheden en kennisinstellingen. In 2019 is met 30 partijen uit Noord-Nederland een visie op de toekomst van de landbouw opgesteld, het kwaliteitsbeeld “Top-Voedsel uit een Rijk Landschap”. https://www.agroagendann.nl/content/uploads/2019/04/handout2-printkwaliteit-A3.pdf Vanuit deze visie wordt u meegenomen in de vraag hoe het NSP een waardevolle bouwsteen is richting Top-Voedsel uit een Rijk Landschap.

• Natuurinclusieve Landbouw als bedrijfssysteem *
Door: Chris Koopmans (Louis Bolk Instituut) met inbreng van:
– Geert-Jan van der Burgt (SPNA) Agrifutures, Samen de toekomst naar voren halen
– Marianne Hoogmoed (Louis Bolk Instituut) Bodembedekking en overwintering van groenbemesters in de Veenkoloniën
– TBA
Natuurinclusieve landbouw is een vorm van duurzame landbouw die uitgaat van een veerkrachtig voedsel- en ecosysteem. In deze sessie laten we zien wat natuurinclusieve landbouw inhoudt. En hoe boeren beter beloond kunnen worden. Dit doen we onder meer door enkele concrete voorbeelden van natuurinclusieve landbouw in Noord Nederland te laten zien.

• De gebiedsgerichte uitwerking van het ANLB door het agrarisch collectief
Door: Age Flapper – agrarisch collectief Súdwestkust en collega
Het agrarisch natuurbeheer is in trek in Noord Nederland. 11 van de 40 agrarische collectieven werken hard aan het uitwerken van de nationale en provinciale doelen. In het NSP gaat er nog meer geld en aandacht naar het ANLb. Hiermee wordt regionaal een instrument geboden voor de grote gebiedsopgaven. Hoe het agrarisch collectief deze opgaven uitwerkt en wat een boer moet doen om mee te doen in deze opgave wordt in deze sessie duidelijk.

• Bemesten met bokashi, compost of digestaat. Wat doet dat voor je bodem?
Door: Jelle Pilat (Noardlike Fryske Walden) met inbreng van:
– Joost Mulder (Mulder Agro) Bokashi, krachtvoer voor het bodemleven
– Klaas Hielke Dijkgraaf (LTO) Meer mest Minder CO2 (digestaat)
– Pieter van der Valk, (melkveehouder) Compost project
De bodem en het bodemleven moeten gevoed worden met organische stof en nutriënten. Er is keuze tussen mest, digestaat, compost of bodemverbeteraar Bokashi is groot. Wat is nu precies het verschil? Wanneer gebruik je wat? Wat zijn de effecten? In deze sessie gaan we daar dieper op in aan de hand van praktijkvoorbeelden.

• Water vasthouden in de bodem: waarom je bodem inzetten als spons?
Door: Inez Dinkla (Wetsus) met inbreng van:
– Chris Schott (Wetsus) Bodemstructuur en waterbergend vermogen van de bodem: rol van organisch stof en bodembiologie
– Geert Bos, SpaarBodem, de bodem als spaarpot voor zoetwater
– Gert Jan Stoeten (Gouden Gronden), Weide en Water, naar een optimale bodemstructuur en waterhuishouding onder graslanden
De bodem is een spons. Zij kan veel water opslaan maar ook uitdrogen. Door klimaatverandering krijgen we steeds grotere verschillen in wateraanvoer, met droogte en wateroverlast tot gevolg. Het watervasthoudend vermogen van de bodem optimaliseren is daarom heel belangrijk. In de workshop laten we dat aan de hand van praktijkvoorbeelden zien wat hierbij werkt.

• Vragen rondom vergroening GLB-NSP en kans om te netwerken
Door: Aard Mulders
In deze sessie kunt u laagdrempelig en in gesprek met NSP programmateamleden, vragen stellen, de verdieping in te gaan of uw zorgen en tips te delen. Daarnaast een goed moment om te netwerken.

Wat biedt het GLB om kennis en innovatie door te geven en verder te ontwikkelen? Door: Remco Schreuder RvO en WUR

In het nieuwe GLB wordt extra ingezet op Kennis en Innovatie. De Nederlandse agrarische sector is al koploper als het gaat om kennis en innovatie, dat willen wij graag behouden en versterken. Vanuit de RVO en de WUR wordt u bijgepraat over de potentie van deze NSP maatregelen. Hoe investeringen, kennisvouchers, digitalisering en advies hierbij gaat helpen, wordt in deze sessie duidelijk.